PRZEKROCZENIE UPRAWNIEŃ PRZEZ POLICJANTA
Po relacjach dotyczących jednego ze strajków kobiet (18.11.2020) w Warszawie taki post musiał się wręcz ukazać. Policjantom wykonującym czynności służbowe przysługuje wiele uprawnień, m.in. możliwość legitymowania, przeszukania i zatrzymania osób, jednak zastosowane środki powinny być adekwatne i współmierne do danej sytuacji.
Za zawinione przekroczenie uprawnień lub niewykonanie obowiązków wynikających z przepisów prawa grozi policjantowi odpowiedzialność dyscyplinarna na gruncie ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji, a także sankcje karne wynikające z Kodeksu karnego.
Jak wskazuje art. 132 ustawy o Policji, naruszenie dyscypliny służbowej stanowi czyn policjanta polegający na zawinionym przekroczeniu uprawnień lub niewykonaniu obowiązków wynikających z przepisów prawa lub rozkazów i poleceń wydanych przez przełożonych uprawnionych na podstawie tych przepisów.
Będzie to między innymi:
1) niedopełnienie obowiązków policjanta wynikających ze złożonego ślubowania, a także przepisów prawa;
2) odmowa wykonania lub niewykonanie rozkazu lub polecenia, z zastrzeżeniem, że Policjant obowiązany jest odmówić wykonania rozkazu lub polecenia przełożonego, a także polecenia prokuratora, organu administracji państwowej lub samorządu terytorialnego, jeśli wykonanie rozkazu lub polecenia łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa.
3) zaniechanie czynności służbowej albo wykonanie jej w sposób nieprawidłowy;
4) niedopełnienie obowiązków służbowych albo przekroczenie uprawnień określonych w przepisach prawa.
A jakie są podstawowe obowiązki policjanta wynikające ze ślubowania i z przepisów prawa?
Pierwszy z wymienionych w ustawie obowiązków (Art. 1 ust.2 pkt. 1 Ustawy o Policji):
„OCHRONA ŻYCIA I ZDROWIA LUDZI oraz mienia przed BEZPRAWNYMI ZAMACHAMI NARUSZAJĄCYMI TE DOBRA”.
Drugi to: „ochrona BEZPIECZEŃSTWA i PORZĄDKU PUBLICZNEGO, w tym zapewnienie SPOKOJU w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania”.
Tekst ślubowania (Art. 27. ust. 1 Ustawy o Policji)
„Ja, obywatel Rzeczypospolitej Polskiej, świadom podejmowanych obowiązków policjanta, ślubuję: SŁUŻYĆ WIERNIE NARODOWI, CHRONIĆ ustanowiony Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej PORZĄDEK PRAWNY, strzec bezpieczeństwa Państwa i jego obywateli, nawet z narażeniem życia. Wykonując powierzone mi zadania, ślubuję pilnie PRZESTRZEGAĆ PRAWA, dochować wierności KONSTYTUCYJNYM organom Rzeczypospolitej Polskiej, przestrzegać dyscypliny służbowej oraz wykonywać rozkazy i polecenia przełożonych. Ślubuję strzec tajemnic związanych ze służbą, honoru, godności i dobrego imienia służby oraz przestrzegać ZASAD ETYKI ZAWODOWEJ”.
Zgodnie zaś z treścią artykułu 231 par. 1 Kodeksu Karnego funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Co należy rozumieć przez przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków?
Uwzględniając znaczenie językowe, przekroczeniem uprawnień przez funkcjonariusza publicznego jest podjęcie czynności nienależącej do jego uprawnień lub niemającej uzasadnienia faktycznego lub prawnego albo niezgodnej z wymaganiami proceduralnymi. Niedopełnienie obowiązków zachodzi zaś wtedy, gdy funkcjonariusz publiczny nie podejmuje określonej czynności, mimo że był obowiązany to uczynić albo czyni to w sposób wadliwy. Polega ono na tym, że funkcjonariusz publiczny albo zupełnie nie wykonał czynności, które w danych okolicznościach powinien był wykonać, albo wykonał je nienależycie. (komentarz do art. 231 kk red. Stefański).
Działanie na szkodę dla interesu społecznego lub prywatnego:
Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków stanowi przestępstwo tylko wówczas, gdy było to ze szkodą dla interesu społecznego lub prywatnego. Interesem publicznym są dobra ogółu, a nie wąskiej grupy osób, a interesem prywatnym – określonej osoby lub grupy osób. (komentarz do art. 231 kk red. Stefański).
"Interesem" jest bądź istniejące bądź przyszłe dobro materialne lub osobiste, lub dobro idealne, związane z organizacją życia zbiorowego i prawidłowością jej funkcjonowania. "Publicznym" jest interes zbiorowy organizacji społecznej, państwa lub samorządu, albo w ogóle życia społecznego; "prywatnym" jest interes poszczególnej jednostki" (wyr. SN z 31.5.1933 r., II K 285/33, OSN(K) 1933, Nr 8, poz. 157).
Nie jest przy tym wymagane spowodowanie konkretnej szkody, a wystarczające jest, że zachowanie funkcjonariusza mogło wyrządzić szkodę; chodzi o możliwość jej nastąpienia. Działanie na szkodę polega na tym, że zachowanie sprawcy stwarza zagrożenie dla jakiegokolwiek dobra ze sfery publicznej lub prywatnej (D. Mocarska, Przestępne nadużycie władzy…, s. 674). Wprawdzie ustawa nie wymaga nastąpienia skutku w postaci szkody, lecz konieczne jest wystąpienie jej realnego niebezpieczeństwa, a nie wystarcza zagrożenie potencjalne lub ogólne (Marek, Kodeks karny, 2006, s. 430; Góral, Kodeks karny, 2007, s. 390).
Co możemy zrobić, jeśli zauważymy, że doszło do przekroczenia przez Policjanta uprawnień?
1) Każdemu obywatelowi, zgodnie z obowiązującym prawem, przysługuje możliwość złożenia zażalenia na przeprowadzenie czynności przez funkcjonariuszy publicznych do właściwego miejscowo prokuratora. Prawa obywatela w tym zakresie wynikają z art. 15 ust. 7 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji.
2) Zgodnie zaś z treścią przepisu art. 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego, każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Użyte określenie oznacza, iż jest to moralny obowiązek każdego praworządnego człowieka.
